Op maandag 3 juni luisteren we naar meesterverhalen van Kafka. We draaien in de winkel een bijzondere luister-cd met de stem van dichter Menno Wigman. Hartelijk welkom! Lees in dit bericht meer over de lezingen die het Literaturhaus Den Haag bij ons om de hoek organiseert over de Duitstalige schrijver uit Praag.

Maandag 3 juni is de honderdste sterfdag van Franz Kafka. In onze Duitse boekenberg deden we een paar ontdekkingen. Kom kijken en kom vooral ook luisteren bij Colette.

In onze etalage hebben we een unieke Nederlandse vertaling van Die Verwandlung tentoongesteld. Met een briefje: ‘Uitgegeven bij de Bezige Bij. Clandestien in 1944. Opbrengst voor het verzet.’ We lazen op de website van de Kafka-kring meer over deze vertaling door Nini Brunt (die overigens enige tijd verderop in Den Haag in de Fahrenheitstraat woonde), waarvan slechts 1.000 exemplaren gedrukt zijn.

Uitgeverij Cossee bracht in 2006 en luister-cd uit. Dichter Menno Wigman leest meesterverhalen van Franz Kafka, onder regie van Christop Buchwald. Het Vonnis, Elf Zoons en Een verslag voor een academie. Op maandag 3 juni draaien we de cd als eerbetoon aan Kafka. En natuurlijk óók als eerbetoon aan Wigman, die ons veel te vroeg ontvallen is.

En nog even deze Geheimtipp: niet ver van Colette, in de Witte de Withstraat, vind je het Literaturhaus. Ook een bron van Duitse literatuur! In mei en juni organiseert Leo van Santen verschillende bijeenkomsten rondom Kafka. Zoals een Literaturcafé en lezingen van deskundigen.

Als lezers beleven we een stad niet alleen door er te zijn, maar ook door de ogen van de schrijvers die al eerder met hun kladblokje in de binnenzak de stad hebben verkend. Zo was ik laatst in Berlijn en kon ik het niet nalaten om een kleine tour te maken in het spoor van Christopher Isherwood (1904-1986).

“Berlin”, schreef Isherwood, “meant boys”. Dit citaat is de kernzin van het Berlijnse werk van Isherwood, die aan het stijve Engeland van de tussenoorlogse jaren ontsnapte door zich onder te dompelen in de wilde Duitse hoofdstad. Terwijl de donkere wolken van het Nazisme zich samenpakken boven de stad verliest Isherwood zich in de duistere barretjes en “Cabarets”, de blonde jongens achterna. Tijdens zijn tijd in Berlijn hield Isherwood nauwkeurig een dagboek bij dat de basis zou vormen van twee belangrijke boeken. Mr. Norris changes trains en Goodbye to Berlin. Dat laatste boek kent u misschien in de vorm van de (verfilmde) musical Cabaret. Pas later in zijn leven schreef hij het derde boek, Christopher and his kind (1976) waarin hij openlijk zijn homoseksuele ervaringen in de stad deelt. Het maakt Isherwood tot een ster van de homorechtenbeweging.

De boeken zijn bijna honderd jaar na dato nog goed te lezen. De spanning van het vooroorlogse Duitsland spat van de pagina’s; de marcherende laarzen van de fascistische knokploegen strijden om aandacht met de travestieten en uranisten van het baanbrekende Magnus Hirschfeld en zijn Institut für Sexualwissenschaft. Met trefzekere omschrijvingen brengt hij de wereld van de paradijsvogels van het nachtleven tot leven – de flappers, de zangeressen, de dichters die dromen van hun grote doorbraak en de knapen die hun diensten aanbieden voor geld en cadeautjes. De verleiding is trouwens groot om wat van het heden (met kranten vol transgenders en nazi’s) te lezen in de verhalen over het Berlijn van de Weimarrepubliek, maar dat even geheel terzijde.

Isherwood schrijft prachtig. Je moet er van houden, maar de man is een beste observator en af en toe gewoon een heerlijke, onvervalste snob en een hater. Neem nou alleen al het feit dat hij ruiterlijk toegeeft dat hij seks op gelijkwaardige voet maar raar vindt: “This was because Christopher was suffering from an inhibition, then not unusual among upper-class homosexuals; he couldn’t relax sexually with a member of his own class or nation. He needed a working-class foreigner.” Niet helemaal de mode in deze intersectionele tijden waarin we volgens de progressief-linkse theologie klassenverschillen net zo erg moeten vinden als discriminatie op grond van seksuele gerichtheid – maar misschien juist daarom zo boeiend.

Enfin, het tourtje dus. In zijn Berlijnse jaren woonde Isherwood aan de Nollendorfstraße nummer 17. De sfeer van de boeken hangt nog wel in de wijk – vol expats en barretjes en clubs die zich niet zelden aan de kleurrijke kant van het seksuele spectrum bevinden. Isherwood had zich er vast thuis gevoeld. Zijn woning wordt gemarkeerd met een keurige gevelplaquette, maar verder is er niet zoveel te beleven. Even op de foto en weer door. Veel leuker is de boekwinkel in de kelder van het naastgelegen pand. Bij dit zaakje zonder naam zal de gemiddelde vriend van Colette zich onmiddellijk als een vis in het water voelen. Grote stapels, bananendozen… Bovendien wordt de zaak gedreven door een ouder heerschap dat de kassa nog in muntgeld in zijn zak heeft en precies weet waar elk boek in het zaakje ligt. We raakten in gesprek met de antiquair over de uitdagingen van het nobele vak (hoge huren en ontlezing) en het stemde hem toch hoopvol dat wij in Den Haag zo’n mooie kollektieve oplossing hebben gevonden voor een verdwijnend boekwinkeltje. Uiteraard namen we wat mee: een mooie uitgave van Mein Jahrhundert van Günther Grass. We kregen ‘m voor een collega-prijsje.

We sloten het Isherwood-tourtje af met een bezoek aan de overburen van Isherwood, de cocktailbar “Stagger Lee”. In dit zaakje is met veel donker hout en vooroorlogse prullaria de sfeer opgeroepen van de wilde jaren van Berlijn. Bovendien mag je er nog binnen roken, wat misschien niet heel goed voor je is maar stiekem wel heel lekker voor een keertje. Het is ook goed voor de historische ervaring, zo’n rookgordijn. Weet u trouwens wie ook heel erg tegen roken was? Nou dan.

Het is best een beetje tekenend voor Nederland dat de Dag van de Arbeid hier geen nationale feestdag is. Kijk maar eens naar het kaartje op Wikipedia: terwijl heel Europa, nee, bijna de hele wereld rood kleurt op 1 mei moet de Vaderlandse arbeider gewoon met het lunchtrommeltje onder zijn bagagedrager naar de fabriek. Colette is trouwens ook gewoon open: geen vrije dag voor onze vrijwillige arbeidskrachten! We hebben echter wel een prachtige collectie socialistische boeken, dus we vieren het toch een beetje mee.

Anjers in de etalage, want het is dit jaar vijftig jaar geleden dat de Portugezen in de Anjerrevolutie een einde hebben gemaakt aan de dictatuur van Salazar. Een mooie gelegenheid om eens de pareltjes van de Lusitanische literatuur onder de aandacht te brengen.

Gasten van ver vinden we altijd heel bijzonder! Geregeld komen er boekenliefhebbers vanuit andere provinciën naar Colette. Maar mensen die zelfs van buiten de landsgrenzen speciaal naar de Reinkenstraat afreizen om ons antiquariaat te bezoeken… daar worden we een beetje stil van.

Niet helemaal stil, natuurlijk. We kletsen over boeken en bieden een kopje thee aan. Donderdag was Anke Reindel uit Oberhausen bij ons op bezoek. Samen met haar dochter was ze een dagje naar zee gegaan. ‘Scheveningen en daarna naar Colette, want daar heb ik al zoveel over gelezen.’

Anke heeft zelf ook een boekwinkel die tot de verbeelding spreekt: de Königshardter Buchhandlung in Oberhausen. Ze runt de winkel samen met een vriendin, die bijna net zo oud is als onze nestor Jogchum. Een zelfstandige boekhandel die niet tot een keten behoort en geen eigen website heeft… Een bezoekje waard, denken wij van Colette!

Lovende woorden in het gezaghebbende tijdschrift voor weldenkend Nederland: De Groene Amsterdammer heeft recent een mooi stuk geplaatst over de naamgeefster van onze winkel. De aanleiding is de recent verschenen vertaling van de reeks Claudine-romans door Gerda Baardman. Het leesplezier spat van de pagina’s af: “De waarde van de Claudine-romans zit ’m niet zozeer in het licht banale verhaal maar veeleer in de humor en verteltrant van Colette. Bijna op elke pagina van de eerste twee boeken staat wel een geestige, scherpzinnige zin die het aanstrepen waard is. Het is de esprit van Colette die deze romans zo prachtig maakt.” Nou wist u natuurlijk al dat Gerda Baardman deze mooie vertalingen heeft gemaakt en dat zij die al bij ons in de winkel gepresenteerd heeft in een wervelende avond vol leuke weetjes. U weet natuurlijk ook dat de boeken ook bij ons te koop zijn en dat heeft u natuurlijk vast al gedaan – maar mocht uw collectie de mooie Claudine-uitgaves missen dan hebben we er nog een paar liggen. Lees het hele verhaal van Merijn de Boer hier.

Soms moet je als neringdoende in tweedehands boeken toegeven dat je het helemaal mis had en de lezer toch de boeken wil hebben die je eerder zonder pardon naar de papierbak hebt verwezen. In mijn geval had ik me verkeken op de aantrekkingskracht van (incourante) reisgidsen. Wat heb je nou aan al die reisgidsen uit de jaren zeventig en tachtig, vol restauranttips voor etablissementen die al lang niet meer bestaan? Met plattegronden die inmiddels geen tred meer houden met de stedenbouwkundige werkelijkheid? Een enkeltje naar de Eeuwige Jachtvelden van de gemeentelijke papierrecycling was doorgaans mijn oordeel.

Maar mea culpa, mea maxima culpa, ik dacht te simpel: de Lezer wil kennelijk toch graag reisgidsen lezen waarbij het niet bijzonder uitmaakt van wanneer ze nou precies dateren. In het kader van de voorpret wil men gewoon graag lezen over de aanstaande vakantiebestemming en dan is het helemaal niet erg dat de boeken niet alleen over plaatsen gaan die in ruimte van ons verwijderd zijn, maar ook in de temporele dimensie. We krijgen de laatste tijd veel vragen in de winkel van mensen die reeds hun zomervakantie hebben geboekt en nu op zoek waren naar alles over hun aankomende bestemming. Het wegdromen is het idee.

De romantiek van het verre en het vreemde bereikt trouwens waarschijnlijk het hoogtepunt in de reisgidsen naar niet meer bestaande landen: Oost-Duitsland, Rhodesië… Zo vonden we laatst een boekje uitgegeven door ‘Intourist’ voor een meerdaagse reis door de Sovjetunie. Daar kunnen we niet meer naar toe, behalve dan in de boeken. We hebben daarom maar schielijk een bak met oude reisgidsen gemaakt.

Donderdag 18 april is Jogchum de Vries jarig. Hoera! Speciaal voor deze gelegenheid richt onze nestor een etalage in met zijn lievelingsboeken. En: wij trakteren op het lievelingsgebak van Jogchum. Kom langs voor een stukje chipolatataart of een roomsoesje.

Ruim 25 jaar geleden opende Jogchum de Vries de deuren van Antiquariaat Colette in de Reinkenstraat. Lees hier meer over hoe Jogchum in het boekenvak terechtkwam.

Theatermakers Manon Barthels en Bob Schwarze van Theater Branoul gaven dit weekend in de tuin van Colette een voorproefje van de nieuwe voorstelling Hersenschimmen, naar het beroemde boek van Bernlef. Wij zijn enthousiast en gaan binnenkort met een groepje Coletters naar Branoul!

Het Woordenrijk streek weer neer tussen de boekenbergen van Colette. Samenstellers Edwin Fagel en Ricco van Nierop op de foto met dichters en muzikanten. Sacha Celine Verheij, Dorpsoudste de Jong, Anderkaffer en Mandi-Mandi.

Vredige barokmuziek uit de luidspreker zorgt voor een relaxte sfeer. De zon schijnt, dat helpt ook. Het
restauratie-team van Colette is toegewijd aan de slag in Wijkbibliotheek Duinoord. Vandaag zijn
Marijke, Solita, Winne en Arnoud aan het werk, Ingrid en Steef ontbreken dit keer. Het team is in de
winkel ontstaan toen Simone, Ingrid en Marijke het idee kregen om gehavende boeken op te knappen.
Niemand heeft een speciale opleiding in deze richting. De een heeft vroeger iets gedaan met houtfineer,
een ander heeft een tijd decors gebouwd. Ze overleggen en ze kijken naar You Tubefilmpjes. Elke
maandagmiddag zijn ze aan de slag.

De middag begint met het aanslepen van de materialen. De boeken liggen in een opvouwbaar
bagagekarretje. Ze sjouwen met een paar extra-grote boodschappentassen met gereedschap. Kwasten,
mesjes in diverse soorten en maten, stalen meetlatten, potten lijm, klemmen, bakjes met kleurstiften,
een doosje waterverf, zwachtels. We komen er straks op terug.

Dan gaan ze overleggen. Elk boek wordt gezamenlijk bekeken en besproken. Wat is de schade, hoe
gaan we het aanpakken. En wie gaat het doen. Aldus krijgt elk boek de beste behandeling en komt
ieders ervaring en expertise optimaal aan bod. Zo stel ik me een patiëntenbespreking voor in een
ziekenhuis. Wel ontbreekt de hectiek van piepjes uit infuuspompen, haperende monitorbeelden en
gehaast klepperende klompen. Het is hier vredig, er wordt veel gelachen. Wanneer ik later vraag wat ze
leuk vinden aan dit werk, komt dít er als belangrijkste uit: de groep, het overleg, het werken in stilte,
lachen als er iets fout gaat.

Na het appèl gaan ze aan de slag. De meeste problemen zijn er met banden. Logisch, de buitenkanten
hebben het meeste te lijden. Er wordt aan getrokken, ze vangen de klap op bij een val, ze zijn langdurig
blootgesteld aan licht. In het uiterste geval krijgt een boek een nieuwe kaft. Die ontwerpen ze zo
natuurgetrouw mogelijk met de oude omslag als voorbeeld. Een berucht probleem is de kleur van het
schutblad. Desnoods leggen ze het nieuwe papier in een badje van koffie of thee voor de gewenste
verkleuring. Een spierwit blad in een bruin verkleurd boek is natuurlijk geen gezicht. Ze hamsteren
oude bladzijden, schutbladen, strookjes leer. Inmiddels is er een soort stalenboek: een map vol
insteekhoezen met stukken en stroken Japans papier en nog zo wat.

Wanneer een boek uit elkaar is gevallen, wordt er klassiek boekgebonden. Met naald en speciaal draad
worden bladzijden in het gelid van hun oorspronkelijke katernen gebracht, en die weer samengevoegd
tot een leesbaar boek. Dat is een secuur werkje met rijgen en knoopjes leggen waar je fijne vingers en
een scherp oog voor nodig hebt. Op de ruggen wordt een netachtige versteviging aangebracht. De
voorkeur is om die achterkant van de katernen los te houden van de rug van de omslag.

Ze werken met twee soorten lijm. Het meeste wordt gedaan met houtlijm die in grote potten uit de
bouwmarkt komt. In luxe gevallen gebruiken ze boekbinderslijm, die droogt snel en is flexibel.
Soms is een boek zo kostbaar dat de restauratie niet onomkeerbaar mag zijn. Dan gebruiken ze
handgemaakte lijm op stijfselbasis; die lost op wanneer je het nat maakt. Dat doen ze ook voor externe
klanten wanneer die daar om vragen.

Wist u dat papier een looprichting heeft? Neem een vel papier in je twee handen en laat het een beetje
buigen en golven. Als het vel een kwartslag draait, dan geeft het golven een ander gevoel. In de ene
richting golft het gemakkelijker dan in de andere. Daarmee heb je de looprichting te pakken. So what?
Het is belangrijk dat de looprichting van het papier overeenkomt met die van de omslag.

Deze middag zie ik subtiele details als het bijwerken van een omslag met waterverf om een verschoten
strook op te werken, en het inzwachtelen van een boek om de net gelijmde rug aan te drukken tijdens
het drogen.

Voor perkament en leer heb je speciale vaardigheden nodig. Behalve een enkel strookje losliggend leer
beginnen ze daar niet aan.

De meeste boeken komen uit Colette. Ze lopen er vaak te schooien, op zoek naar nieuwe slachtoffers.
Die vinden ze vooral onderaan de stapels waar de boeken het meest te lijden hebben. In Blauwbaard
staat een kast met instroom en gerepareerd. Ze hebben een speciaal formulier ontwikkeld. Aan de
voorkant een beschrijving van de averij, aan de achterkant worden de herstelwerkzaamheden genoteerd.
Naast het samen werken vinden ze het heel leuk om het verhaal van een boek te horen. Wanneer de
eigenaar vertelt hoe zij aan het boek is gekomen, hoe het door generaties is doorgegeven. Dan komt de

geschiedenis tot leven. Het is geweldig om een boek op te knappen en dan aan de verraste klant te
overhandigen. Maar ook zonder zo’n historie is het opkalefateren en verfraaien zeer bevredigend. Elke
keer is anders, ook dat maakt het werk zo leuk.

Ze hebben maar twee grote wensen. De belangrijkste is: externe klanten. Het team berekent geen
volledig arbeidsloon, het geld is vooral nodig voor nieuw materiaal. Gemiddeld komt een reparatie op €
15 tot 25. Hoort, zegt het voort.

Daarnaast hebben ze altijd behoefte aan oud papier. Hierbij een oproep aan alle vrijwilligers: koester de
losse velletjes, hamster op drift geraakte strookjes. Bewaar ze voor de restaurateurs.