Waar: Colette, Reinkenstraat 45
Wanneer: Zaterdag 8 maart, start 15.30
Wat: Bespreken boek Gender Rebels van Sibylla Claus met gedachtewisseling over jouw favoriete gender rebels in de literatuur (en daarbuiten)

Nooit heeft onze naamgeefster Colette zich wat aangetrokken van genderrollen. Vrouwen zouden in haar tijd geen romancier kunnen zijn, geen journalist, geen criticus – maar toch deed ze het allemaal. Vrouwen hoorden thuis te blijven als ze kinderen hadden, maar ook daar trok ze zich niets van aan. Ze werd als eerste vrouw opgenomen in de Académie Française voor haar verdiensten voor de letteren. Toch noemde ze zichzelf geen feminist. Ze was wars van clubjes tot het bittere einde. In haar oeuvre komen we dan ook flink wat rebelse vrouwen tegen die voortdurend te hoop lopen tegen de knellende banden van een maatschappij vol vastgeroeste rolpatronen voor man en vrouw.

Anno 2025 zijn deze vragen relevanter dan ooit. Enerzijds leidt maatschappelijk ongenoegen tot vrijheid, maar aan de andere kant jagen sociale media met windkracht 10 de onderlinge controle op identiteit en gedrag aan. Gemiddeld zijn de meiden van nu zes uur per dag online, waar in een waanzinnig tempo de normen en rolpatronen van allerlei communities op ze af worden gevuurd. Schrijver Sybilla Claus sprak veertig meiden en vrouwen uit binnen- en buitenland over wat het betekent om nu vorm te geven aan de (vrouwelijke) identiteit.

Claus stuurt daarbij vol aan op de moeilijke thema’s. Wat is er vrouwelijk uitzien? Ben je ooit mooi genoeg om aan de online schoonheidsidealen te voldoen en is al die botox wel goed voor je? Zijn er psychologische sekseverschillen? Ware feministen, bestaan die nog? Wat moeten we met de explosie van psychische klachten onder jonge vrouwen en de mental health-trends op sociale media? Wat is fan-fictie en is dat de oplossing? Kun je nog gewoon lesbisch zijn? Wat is het verschil tussen sekse en gender? Valt er te genderrebelleren in de islam? En een ander hoofdpijndossier: kun je operatief toegang krijgen tot de vrouwelijkheid, zoals de transgenderbeweging beweert?

Op 8 Maart, wereldvrouwendag, praten we over deze thema’s en nog veel meer. Sybilla trapt de discussie af met een inleiding op haar boek en daarna gaan we met elkaar in een open gesprek. Daarbij horen we graag van jou wie jouw favoriete gender rebels zijn – fictieve uit de literatuur, maar ook meiden en vrouwen in het echte leven.

Ergens in de boekenbergen vond Coletter Hein van der Hoeven ‘Kent gij het land…?’ van Dr. L. van Egeraat. Ondertitel: ‘Televisievoordrachten over Nederland’. Lees het verslag van Hein over deze bijzondere vondst:

Waar hoort dit boekje thuis in de winkel? In het hoekje met de reisboeken, zou ik zeggen. Een afdeling die in de tijd van Jogchum de Vries een ruimte moest delen met boeken over de Eerste Wereldoorlog en criminologie. Nu staan halverwege het gangetje naar WC en kelder in een hoek een paar hoge stapels met alle mogelijke reisbestemmingen op de boekenruggen.

Terug naar ‘Kent gij het land…?’ In de inleiding valt mij deze zin op. ‘De VARA maakte met deze programma’s geschiedenis in de vaderlandse televisie.’ Tegenwoordig is een gebeurtenis al vlug ‘historisch’ of een persoon ‘een icoon’, en dan denk ik: volgens mij kent over een paar jaar bijna niemand meer dit zogenaamd historische kabinetsbesluit of deze kennelijk iconische voetballer. Zelf was ik in 1962 11 jaar maar ik kan totaal niet bedenken waarom deze VARA-uitzendingen van Dr. L. van Egeraat geschiedenis schreven. De eerste kleurenuitzending? Het eerste naakt? Weet jij het? De oplossing vind je onderaan dit stukje.

Het boekje heeft als hoofdstukken: Midden-Brabant, Oostelijk Brabant, Noord-Holland, Het Noorden,
Zeeland, Overijsel (met één s) en als slot: ‘En verder is het aan u’. Van Egeraat heeft een persoonlijke
stijl, benoemt wat hij mooi en lelijk vindt. Het biedt een mooi tijdsbeeld: hoe Nederland meer dan 60
jaar geleden met een geoefend toeristisch oog werd gezien. Dat alles maakt het heerlijk lezen anno 2025.

Omdat Van Egeraat een Brabander is, beperk ik me tot een paar observaties over het toerisme in die provincie. ‘De bossen in Brabant zijn nog echte bossen gebleven en geen gelegenheden geworden tot pantoffelparade in geasfalteerde laantjes. Er hangen weinig papiermanden tegen de boom (…) die de
natuur in feite méér bederven dan een weggeworpen stuk papier dat beregend tegen de wortels van
een boom ligt.’

Over Tilburg: ‘Wanneer u een niet al te mooi Brabants dorp neemt, met een fabriek erin, een kerk en
een klooster, en u vermenigvuldigt dat geval zo’n honderd maal (…), dan krijgt u Tilburg. Over zes jaar
zal het stadsbeeld van Tilburg echter helemaal veranderd zijn, want hier wordt de grootste stedelijke
vernieuwing doorgevoerd die Nederland kent, met doorbraken, hoogspoor en een vierbaans
buitenring en binnenring rond heel de stad, een verkeersnet dat zelfs uniek in heel de wereld zal
zijn.’

Over het hart van Brabant: ‘Het is niet moeilijk van Brabant een tweede Het Gooi te maken. Het is
wél moeilijk, het is onmogelijk, om als het eenmaal zo ver is, Brabant weer terug te krijgen, dat gaat
niet meer.’ Het is niet alleen het tijdsbeeld dat het boekje de moeite waard maakt. De auteur noemt dorpen als Gemonde en Olland ongeschonden Brabantse dorpen en hij schrijft lyrisch over het marktplein van Oirschot. In geen van deze drie plaatsen ben ik geweest en het maakt me nieuwsgierig.

De prijs voorin is 2 euro. Echt te laag, vind ik. Het boekje is duidelijk gelezen, maar niet beschadigd.
Een prachtig tijdsdocument. Zal ik de de prijs verhogen naar 5 euro? En als het boekje er na een paar
maanden nog ligt, koop ik het zelf.

Oplossing van de quizvraag: televisiegeschiedenis werd geschreven ‘omdat nog nimmer tevoren op
deze schaal de mogelijkheden tot het toerisme in eigen land op de beeldbuis waren gebracht.’

Op zondag 16 februari hebben we de dichters en schrijvers van Het Woordenrijk op bezoek. Vanaf 14:30 uur kun je achter onze boekenbergen luisteren naar muziek, interviews en poëzie. Met deze keer optredens van Khadija El Idrissi, Kees ’t Hart en Joost Baars. Muziek door The Fortune Cookies. Het Woordenrijk is een samenwerking met het gelijknamige radio-programma op DenHaagFM. Ricco van Nierop is presentator van de show. Hij stelde het programma samen met Edwin Fagel.

Khadija Ibourk El Idrissi is een dichter die in het Nederlands, maar ook in andere talen schrijft. Zo was haar debuut-gedicht ‘De ontmoeting’ vijftalig. Ze was een van de Jonge Stadsdichters van Den Haag in 2022. Daar had ze als doel om jongeren te inspireren om meer met taal bezig te zijn, vooral de jongeren die net in Nederland zijn gekomen. Ze droeg haar gedichten voor bij het Haagse UIT-festival in Den Haag, bij de Bevrijdingsmaaltijd, Crossing Border, Zwarte Schaap en Writers Unlimited. Ze deed mee met Poetry Circle 22/23 en ze zal vandaaruit haar dichterscarrière blijven vervolgen om haar weg te vinden terwijl ze de leraaropleiding Frans volgt. 

Kees ’t Hart is schrijver en dichter. In Den Haag presenteerde hij een drukbezocht literatuurprogramma ‘Over Boeken’. Als recensent voor onder meer de Groene Amsterdammer duikt hij pareltjes op en maakt ze bij een groter publiek bekend. Vorig jaar won hij de ‘gouden boekensteun’ ofwel de Prix de Colette voor zijn inzet voor het boek. We hebben veel boeken van Kees ’t Hart in onze collectie. Bijvoorbeeld de roman ‘Hotel Vertigo’. En ‘Ter Navolging’ over Betje Wolff en Aagje Deken.

Joost Baars (1975) publiceerde in 2017 de bundel Binnenplaats bij Uitgeverij Van Oorschot. Voor deze bundel ontving hij in 2018 de laatste VSB Poëzieprijs. Zijn werk werd vertaald in het Grieks, Spaans, Engels en Arabisch. Hij schrijft over poëzie voor o.a. het tijdschrift Awater en publiceerde vertalingen van diverse dichters (waaronder Joy Ladin, Dorothea Lasky, Quintan Ana Wikswo en Aaron Kunin) in de tijdschriften Terras, Poëziekrant, nY en Samplekanon. Hij werkt in Amsterdam als boekverkoper, docent bij de Schrijversvakschool en poëzieredacteur.

The Fortune Cookies is speciaal voor deze editie van Het Woordenrijk Live geformeerd en bestaat uit Gerard Vos (Swing State) en zijn kind Jules. Anders dan de jazz-funk-band Swing State, zal het duo zich concentreren op het singer-songwriter-genre, met covers van o.a. Joni Mitchell en eigen materiaal.

Primeur voor Colette: dit jaar doen we mee aan het landelijke huiskamerfestival Gluren bij de Buren. We zijn dan wel een antiquariaat, maar toch óók een beetje de huiskamer van onze buurt. Kom zondag 2 februari bij ons langs! Luister onder het genot van een kopje thee, of tijdens het boeken zoeken, naar een akoestisch concert van de band Diamond Wave.

Singer-songwriter Rob Gerritsen voorziet zijn liedjes van een toelichting over de oorsprong en betekenis. Invloeden zijn onder meer de Beatles, Crowded House en Ron Sexsmith. Rob wordt begeleid door Guus van Leeuwen (bas, mandoline), Fred Koene (percussie, bas, zang) en zijn zoon Reinier Gerritsen (gitaar en zang).

Het concert duurt 30 minuten en wordt twee keer herhaald. De aanvangstijden zijn: 12:45, 14:15 en 15:45. Toegang gratis.

Vlak voor de kerst deden we bij Colette een bijzondere ontdekking. Een passende decembervondst! Onze Coletter van team donderdag, John Beckers, doet verslag:

Op 12 december kreeg ik van een collega verkoper een boek van Gerard van het Reve in mijn handen gedrukt om eens nader te bekijken. En ja hoor, bingo! Het was de allereerste druk van De Avonden (Een winterhaal ) uit 1947 van toen nog Simon van het Reve. Hoe toepasselijk wil je het hebben zo vlak voor de Kerst.

Rechtsboven op het schutblad prijkt de naam van wijlen dhr L. Uding en datum van aankoop. In het boek ook een facsimile uitgave van de laatste twee bladen van de eerste versie van hoofdstuk 10 van het manuscript (uit de Collectie Letterkundig Museum ).

Enige tijd geleden heeft mevrouw Uding aan Colette een groot deel van haar collectie Nederlandse literatuur geschonken waarin vele zeldzame uitgaven en eerste drukken. Begin 2025 zal er bij Colette een etalage worden ingericht ter ere van en als dank aan mevrouw Uding. We hebben het boek aangeboden op Boekwinkeltjes waar het na enkele dagen besteld is.

Vorige maand verscheen nummer 4 van tijdschrift Elders literair, een nummer met als thema de Nederlandstalige diplomaat-schrijver. In het tijdschrift staan artikelen over bekende auteurs als F. Springer, Robert van Gulik, A. Alberts en Albert Helman. Ook staan er bijdragen in van diplomaat- schrijvers van nu. Twee van hen, dichter (en buurtbewoner) Caroline Wiedenhof en prozaïst (en Coletter) Hein van der Hoeven zijn op zondagmiddag 16 februari bij ons te gast.

Elders-redacteur en Coletter Arjen van Meijgaard gaat met hen in gesprek. Onderwerpen die aan de orde zullen komen zijn: diplomaten schrijven en reizen beroepsmatig heel wat af: is dat in hun literaire werk te herkennen? Zijn Caroline en Hein anders gaan dichten c.q. schrijven sinds ze niet meer in dienst zijn van BZ?

De sessie begint om 16.00 uur en duurt tot ongeveer 16.45 uur. Na afloop schenken we een borrel. Nummer 4 van Elders literair is voor 15 euro te koop bij Colette.

Caroline Wiedenhof was van huis uit meer vertrouwd met oosterse filosofie, theosofie en moderne pedagogie dan met de katholieke Brabantse wereld waarin zij opgroeide. In 1988 startte haar diplomatieke loopbaan, die in de loop der jaren transformeerde naar een praktijk in veranderkunde. Anno 2025 werkt zij in rijksdienst als raadgever en schrijver over dialoog en ethiek. Daarnaast begeleidt zij levenskunstige programma’s met film, poëzie en filosofie. Zij publiceerde Loopbaanladders en Wereldbanen (2012), De dalen in (2023) en de dichtbundels Huishoudelijke mededelingen (2009) en Weidewacht (2020). Eenentwintig van haar gedichten zijn te bekijken op haar website Duodecima.nl in de serie Poëzien.

Hein van der Hoeven was van 1981 tot 2014 werkzaam bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. In die periode was hij o.a. als diplomaat geplaatst op de ambassades in Madrid en Hanoi. Bij uitgeverij In de Knipscheer verschenen Jongen met rood vest (2018) en Het leven is snel genoeg. Twee novellen langs schilderijen van Diederik Gerlach (2023). Hij is bestuurslid van het F. Springer Genootschap en redacteur van Elders literair.

Arjen van Meijgaard is docent in het voortgezet onderwijs. In 2017 publiceerde hij zijn debuutroman We hebben alles bij ons (Uitgeverij In de Knipscheer), in 2022 gevolgd door zijn tweede roman De laatste klanken van Icarus (Uitgeverij kleine Uil). In 2023 verscheen de verhalenbundel Pretpark Pararijs en andere verhalen (Uitgeverij kleine Uil). Vorig jaar hertaalde hij, voor dezelfde uitgeverij, de laat achttiende-eeuwse roman Julia van Rhijnvis Feith.

Boekenliefhebbers zijn natuurlijk altijd welkom in Colette, maar eenmaal per maand gunnen wij hen een uitstapje op de zondagmiddag. Pulchri Studio, de bekende kunstenaarssociëteit aan het Lange Voorhout, start op zondag 2 februari een nieuwe literaire bijeenkomst, met steun van Colette en het magazine Elders Literair.

In deze eerste editie (de bijeenkomsten worden elke eerste zondag van de maand gehouden, steeds om 17.00 uur) vertelt Christiaan Weijts – Haags schrijver/essayist/columnist en ‘vriend van de Colette-show’ – over zijn laatste roman ‘De goddelijke comedyclub’ (2024). Iedereen is welkom, entree is geheel gratis. Na afloop is er ruime gelegenheid tot napraten in Café Restaurant Pulchri, waar desgewenst ook een maaltijd geserveerd wordt. Voor dat laatste graag reserveren via restaurantpulchri@karstenkuiper.nl of op 070-3029865. Bonusactie: de cateraar trakteert alle eters op een eerste glas wijn.

De volgende ochtend is iedereen weer als vanouds – en net als elke andere dag – welkom in Colette, uw cateraar voor de noodzakelijke porties dagelijks leesvoer.

Marcel Nonhebel kende Colette al in de periode met Jogchum, want hij woont dichtbij en liep er wel eens binnen. Jean-Pierre heeft bij hem in de straat gewoond, als ze elkaar tegen kwamen maakten ze een praatje. Toen bij zo’n gelegenheid de overname van de winkel ter sprake kwam, was de beslissing snel genomen. Marcel begon in de Covid-periode, net toen de boekhandels weer open mochten, zo’n 2,5 jaar geleden. Geschiedenis was van meet af aan zijn grote drijfveer. Hij heeft het gedoceerd en het vak heeft nog steeds zijn actieve belangstelling. Rob Jamin sprak met Marcel over het rayon geschiedenis.

Rayonhoofd Geschiedenis

Het rayon Geschiedenis heeft een royale ruimte ter beschikking, die ook nog eens lekker in de loop en het zicht ligt. Al bij de eerste blik valt op hoe systematisch en gedetailleerd de kast is ingericht. Marcel hanteert een indeling naar tijdvakken. Het liefst zou hij de boeken binnen de onderafdelingen rangschikken op alfabet, maar dat is om praktische redenen onmogelijk. Veel boeken passen niet zomaar in de kast, die legt hij plat neer. Persoonlijk vindt hij de stapels vóór de kasten veel te groot. Zo kun je nergens bij de onderste planken, niemand weet wat voor moois of rotzooi daar ligt. Al pratend neemt hij zich voor om daar de komende periode mee aan de slag te gaan. Vooral omdat hij benieuwd is wat hij aan zal treffen.

Dubbele exemplaren, en verkeerd geplaatste

Er vallen behoorlijk wat dubbele exemplaren onder zijn hoede. Hij vindt het meestal het zonde om ze weg te doen. Hij legt ze vaak bij de uitstalling vóór de winkel, daar is de omzetsnelheid hoog.

In zijn rayon treft hij veel aan dat niet bij geschiedenis hoort. Van Geert Mak, bijvoorbeeld, die heeft veel geschreven dat een verhaal is, maar geen geschiedenis. [Hoe god verdween uit] Jorwerd, om maar eens wat te noemen. Marcel is voortdurend bezig om verkeerd geplaatste boeken elders in de winkel onder te brengen. Aan de andere kant is hij de eerste om toe te geven dat elke rubricering beperkingen heeft en dat het bijna onmogelijk is om consequent te blijven.

Opvallend

Behalve de misplaatste boeken zijn dat de oorspronkelijke werken. De vaders en moeders van de geschiedschrijving: Huizinga, Geijl, Verschoor, Romein, noem ze maar op. En uit Frankrijk en Engeland Orlando Figes, Simon Montefiore, Applebaum, Judt, Kershaw, Piketty, Christopher Clark, die worden goed verkocht, ook al zijn ze weinig aanwezig.

De meeste vraag van klanten gaat naar de hedendaagse geschiedenis en de Tweede Wereldoorlog. En naar de slavernij en toenmalig Nederlands Indië. De Middeleeuwen en de Zeventiende Eeuw hebben we wel in huis, maar daar is weinig vraag naar. Aan de rand van zijn rayon ziet hij dat er veel vraag is naar Latijns Amerika, maar dat valt niet onder zijn hoede.

Het leuke van Colette

Onverwacht zijn er leuke gesprekken met klanten. Iemand zoekt een bepaald boek, en ook al is dat niet te vinden, toch ontstaat er een interessant gesprek.

Kort geleden kwam een Fransman de winkel in, op zoek naar bijzondere boeken om thuis als pronkstuk neer te zetten. Na lang zoeken vond hij in de kast achter de zitruimte, met de in leer gebonden boeken, iets van zijn gading. De ploeg medewerkers ging meteen in conclaaf, zocht op internet, delibereerde en kwam met een redelijk geachte vraagprijs. De Fransman betaalde grif. De volgende dag werd Marcel gerappelleerd door de eigenaren: de boeken in die kast zijn NIET voor de verkoop. Dat we dat allemaal in onze oren knopen.

‘Wat me ook veel plezier geeft is mensen die vertellen over een boek dat ze lang geleden hebben gelezen, en dat proberen terug te vinden in onze boekenbergen. En mensen die heel blij zijn met het totaal onoverzichtelijke zootje boeken, een boek vinden dat ze niet zochten, maar blijkbaar toch hebben gevonden.’ ‘En jongeren die opgetogen de winkel verlaten met een stapeltje boeken waarvan er in normale boekhandels maar één is te vinden.’

Plannen

Of hij wensen en plannen heeft? Marcel wil de indeling nog specifieker maken, bijvoorbeeld binnen de Tweede Wereldoorlog onderverdelingen als Holocaust, gevechtshandelingen, enzovoort. En hij wil eigenlijk alles opschrijven. Wat hij daarmee bedoelt? Een inventaris maken van alles dat hij in huis heeft, zodat vragen van klanten beter beantwoord kunnen worden. Past dat wel bij Colette? vraag ik me af.

Wensen

De stellages voor de winkel buiten zijn hem een doorn in het oog. De uitstalling is een enorme trekker, mensen blijven stilstaan en ze kopen. Maar het gehannes om alles tevoorschijn te brengen en weer terug de winkel in te zetten, dat is hopeloos. Dat ronde tafeltje, grappig, maar verschrikkelijk onhandig. Waar is die leuke kleplessenaar gebleven?

Een ander idee dat opkomt: hij zou meer ruimte bij de teams willen. Niet iedereen wil een hele middag aanwezig zijn, dat speelt zeker bij pensionado’s. Die kunnen of willen ook niet elke week, en ze hebben wat vaker een reden om te verzuimen. Afgelopen week heeft Marcel de hele dinsdag alleen gestaan. Dat is gewoon minder leuk. Wat hem betreft gaat Colette actiever werven.

Op 2 januari 2025 was het 60 jaar geleden dat de eerste top 40 van Radio Veronica te beluisteren was. Die uitzending werd gepresenteerd door Willem van Kooten (alias Joost den Draaijer). Van Kooten overleed een dag na de 60 ste verjaardag van zijn top 40, op 83-jarige leeftijd. Voor onze Coletter Hein van der Hoeven aanleiding om een hoekje van de etalage in te richten met boeken over popmuziek uit de winkel én om op onze website herinneringen op te halen…

De top 40 van Veronica was niet de eerste Nederlandse hitparade. De maandbladen Muziek Express, Muziek Parade en Tuney Tunes publiceerden eind jaren ’50 al hitlijsten, terwijl de Wereldkroniek in 1964 een wekelijkse top 10 had. Maar vrijwel onmiddellijk na de eerste top 40 van Veronica werd die lijst dé graadmeter voor de populariteit van 45-toeren plaatjes. Zelf volgde ik (* 1951) de lijst vrijwel vanaf het begin. Ik knipte ‘m uit De Telegraaf totdat ik ontdekte dat je bij platenwinkel Goossen & Swagerman (Den Bosch) aan het eind van de week gratis een mooi gedrukt exemplaar kon afhalen. De top 40 werd uitgezonden op zaterdagmiddag. Ik was blij als het dan regende of vroor, want dan hoefde ik niet te sporten en kon ik naar de radio luisteren.

Joost den Draaijer had een opvallende presenteerstijl, persoonlijker dan andere diskjockeys die zich beperkten tot het noemen van de namen van nummer en artiest. Ik herinner mij dat hij het na het overlijden van Oris Redding (1967) had over ‘Otis-die-dood-is’. En wanneer er verzoekjes van luisteraars waren voor de Cats (die toen – 1965 – nog niet landelijk waren doorgebroken), zei hij: ‘Ze hebben het weer geflikt in Volendam: veel aanvragen voor ‘Jukebox’ van de Cats.’ Toen de Cats een flink aantal top-40-hits hadden en ook andere Volendamse groepen waren doorgebroken, bedacht hij voor hun muziek de term ‘palingsound’. Hij had een fijne neus voor hits. In 1967 zei hij dat we niet naar het Songfestival hoefden te kijken, want het was zeker wie won: ‘Puppet on a string’ van Sandie Shaw. Hij kreeg gelijk.

Of de hitparade altijd even betrouwbaar was weet ik niet. Op 10 april 1965 stonden de Haagse Motions 1 week op nummer 39 met hun eerste single ‘It’s gone’. Naar verluidt was dat met Veronica geregeld zodat ze makkelijker voor optredens konden worden gevraagd (‘ze hebben al een top-40 hit’). Ook lag aanvankelijk de nadruk op de verkoop bij platenwinkels uit het westen. Pas later kwam er meer ruimte voor carnavalschlagers en de platen van bijvoorbeeld de Heikrekels en Heintje.