Onthulling etalage: donderdag 1 juni, 15uur. Hartelijk welkom!

Door: Jeannette van Zijl en Linda Vermeulen

Laat me je boekenkast zien en ik zeg je wie je bent. Een boekenkast is een levensverhaal. In deze serie nemen we aan de hand van 6 titels de boekenkast van bijzondere Colette-bezoekers onder de loep. Voor deze eerste aflevering gingen we langs bij Herman Hennephof (jaargang ‘33): emeritus hoogleraar Byzantinologie van de Universiteit Leiden.

 ‘Ik ben in mijn leven al drie keer mijn bibliotheek kwijtgeraakt’, vertelde Herman Hennephof tijdens zijn bezoek aan Colette. ‘De eerste keer in het bombardement van het Bezuidenhout (1945), de tweede toen ik in 1994 met pensioen ging. En nu dreigen mijn boeken hun laatste rustplaats te vinden bij het oud papier. Maar gelukkig is Colette er…’’

De boeken zijn de komende tijd te zien in onze etalage en zijn echt te koop! Herman Hennephof heeft een selectie uit zijn bibliotheek geschonken aan Colette. Op 1 juni kun je tijdens de feestelijke onthulling van deze boekenkast-etalage in gesprek met de vorige eigenaar van de boeken.

1. De Bijbel

Mijn vader was predikant in het kerkje bij de Scheveningse haven aan de Westduinweg. Wij woonden in de Helmstraat tot we in 1943 moesten verhuizen vanwege de aanleg van de Atlantikwall. Scheveningen werd toen Sperrgebiet en wij kwamen in het Bezuidenhout terecht. Onze dagindeling was, zeg maar, zeer gedisciplineerd, de eettijden vastgelegd ‘voor de eeuwigheid’. Voor en na de maaltijden werd gebeden, alleen erna uit de Bijbel voorgelezen. Op latere leeftijd werd dat ook verplicht voor ons, kinderen, want ‘we hadden toch niet voor niets leren lezen!’ We raakten goed vertrouwd met het 17^e eeuwse Nederlands. Dat leidde bij mij tot soms zeer archaïsch woordgebruik, maar vaker tot ‘spelen met taal’, wat al vroeg een tweede natuur werd. Op zulke momenten denk ik graag dat mijn hele leven eigenlijk een spel is…

2. DVD: het bombardement

Mijn eerste bibliotheekje was zo’n anderhalve meter lang: bij elkaar gespaard met mijn wekelijkse zakgeld (25 guldencent = 11 eurocent!) en prijkte op de schoorsteenmantel van een slaapkamer die ik met mijn broertjes deelde – in de Amalia van Solmsstraat. Toen een (Engelse) bom op ons huis viel was ik 12 jaar; we stonden met negen personen onder de trap, maar hebben overleefd. Daarna is ons huis volledig uitgebrand. Mijn woede ging vooral uit naar diegenen die mij mijn boeken hadden ontnomen.

3. Erotiek in de kunst

Ik houd van kunst die met liefde én zorgvuldig is gemaakt. Het ‘ik rotzooi maar wat aan’ van Karel Appel (als die uitspraak al waar is!) voelt als een bom op mijn schoonheidsidealen. Ik heb altijd betreurd dat ik niet kon tekenen, maar mijn talent lag in taal en zelfs daaruit heb ik geen ‘oeuvre’ voortgebracht. Ik was de beste leerling in Grieks en Latijn en in mijn onschuld heb ik het advies van de rector opgevolgd en dat vak gekozen.

Ik kom, zoals dat ooit als normaal gezien werd, uit een groot gezin (5 broers en 1 zusje). Mijn zus werd ‘klein gehouden’ en dienstbaar aan het gezin. Wij, als jongens, hadden een fractie meer vrijheid. Pas later, in mijn studententijd, heb ik begrepen dat in ieder geval mijn vader de vrouw als niet meer dan een hulp voor de man beschouwde (zie Genesis 2,18), die ‘in de vergadering’ maar beter haar mond kon houden (zie 1 Cor. 14,34). Ik vond dat niet alleen onbillijk, maar ook dom.

Ik ben gefascineerd door het verschijnsel dat volgens de bijbel eerst de man werd geschapen en daarna de vrouw. Ik denk dat dat beter andersom had kunnen gebeuren. Dan had de wereld er heel anders uitgezien. Enfin. Ik denk dat je als mens alleen maar in evenwicht kunt zijn, als je het vrouwelijke en mannelijke in jezelf gelijke ruimte geeft.

4. Byzantium

Al in mijn tweede studiejaar kwam ik erachter dat de klassieke oudheid mij niet veel te bieden had. Er was geen klassiek handschrift meer te vinden dat sinds de renaissance niet al oeverloos was uitgepluisd. Ik wilde nieuw terrein betreden. Ik pakte mijn koffers en verhuisde naar Wenen om mij 4 jaar te verdiepen in het Oost-Romeinse of Byzantijnse Rijk. Een direct en welkom effect van mijn keuze was de ‘noodzaak’ van regelmatige reizen naar Turkije voor onderzoek ter plaatse: de hoogtepunten van mijn studie. Vanaf 1974 bekleedde ik aan de Universiteit Leiden de leerstoel ‘Griekse taal- en letterkunde en cultuurgeschiedenis van de Byzantijnse en Nieuwere Tijd’, met jaarlijks gemiddeld 15 studenten.

5. Heinrich Heine

In mijn Weense periode ontwikkelde zich mijn belangstelling voor Duitstalige literatuur. Ik las Faust nog eens, Rückert, Stefan George, Grillparzer, de gebroeders Grimm en meer nog buiten de belleterie, zoals Freud en Jung. Maar het lag me allemaal wat zwaar op de maag! Tot ik Heinrich Heine ontmoette, een dichter naar mijn hart: kritisch, ironisch, waarheidszoeker van de eerste orde en zeer geestig bovendien. Heine heeft mij geïnspireerd om zelf te dichten. Mijn eigen bescheiden bundeltje ligt ter inzage op de keukentafel van Colette, net als mijn kalender met Haiku’s.

6. Horror Librorum

Net zoals veel andere dingen In het leven – auto’s, televisie, mobieltjes, reclamespotjes, medemensen – zijn boeken voor de mensheid zowel een vloek als een zegen. Jawel, je leert er onnoemelijk veel van, ze kunnen je tot grootse ambities inspireren, ze zijn een dankbaar tijdverdrijf en een ideale decoratie voor huis-, slaap- en studeerkamer, maar o wee, als je ermee moet gaan slepen bij een verhuizing of wanneer je ze naar hun laatste rustplaats brengt. Daar kan alleen nog een wonder – zoals Colette – je de opluchting verschaffen die een verdrietig hart troost, en tranende ogen weer doet lachen. Laat het toch maar nooit zover komen, vooropgezet dat het anders KAN…!

Het is geen geheim dat in onze kleine satellietstaat van de Republiek der Letteren aardig wat politieke stromingen vertegenwoordigd zijn en dat leidt wel eens tot AKSIE! van de wat meer radicale elementen. Zo was er een tijdje geleden een socialist van het oude stempel die meende dat elk boek in onze stapels over de Oranjes voorzien moest worden van een waarschuwingssticker die het einde van de monarchie bepleit. Schrik dus niet als u zo’n plakkaatje aantreft in een van de mooie boeken die wij hebben over ons vorstenhuis. 

Er wordt niet alleen af en toe openlijk gefantaseerd over het einde van de monarchie bij ons, ook zit het hoekje Oranjeboeken op de wipstoel. Echt waar? Echt waar. Het is immers schipperen met de ruimte, zoveel verkopen we er nou ook weer niet van en een groot deel van het team ziet de familie Von Amsberg liever vandaag dan morgen aansluiten bij de burgerij na een korte en pijnloze revolutie. Nu Koningsdag weer nadert werd er zelfs gedreigd om de hele afdeling maar op een kleedje voor de deur te leggen: drie voor een euro en alles dat er aan het einde van de dag nog ligt gaat naar de recycling. 

Tegen deze revolutionaire driften valt in te brengen dat de geschiedenis van Hofstad en haar inwoners niet echt te begrijpen is zonder aandacht te schenken aan het Hof en haar bewoners. Den Haag zonder koningshuis is… Nouja, zoiets als Haarlem. Alle reden dus om de boeken gewoon te laten staan in hun eigen Oranje hoekje. Bovendien hebben we meerdere auteurs van die boeken onder onze fans en klanten dus dat zou ook een beetje ongemakkelijk zijn. 

Sowieso is het maar een slecht idee om de monarchie af te schaffen en het staatshoofd te depersonaliseren tot een gekozen ambtenaar. Kijk maar eens naar onze Oosterburen: daar hebben ze de keizer op de trein gezet, maar lezen ze de meeste boeken en tijdschriften over vorsten ter wereld. Ook de Fransen weten hun neigingen nauwelijks te bedwingen, met openlijk bloeiende monarchistische beweging en een presidentschap dat neigt naar het vorstelijke – of nouja, zoals Emmanuel Macron zou zeggen, ‘Jupiteriaans’.  

Enfin, het is sowieso maar moeilijk voor te stellen, een literatuur zonder koningen. Geen Shakespeare zonder al zijn Richards en zonder Lear, geen ‘Er was eens’ zonder schone prinses in het land hier ver vandaan. Alle revolutionaire theorie ten spijt hebben we dus kennelijk toch altijd ergens iets van een archetypische vorst nodig in onze verhalen. Nu verraad ik mezelf waarschijnlijk als een Burkeaans conservatief, maar goed, dat soort types lopen ook gewoon vrij rond bij ons in de winkel.

Podium Colette presenteert: het Woordenrijk. Op zondag 16 april kwamen de Haagse dichters van Het Woordenrijk voor de vijfde keer samen achter onze boekenbergen. Een poëzieprogramma met muziek. Antiquariaat Colette organiseert het optreden samen met Het Woordenrijk: het wekelijkse poëzieprogramma van Den Haag FM, opgericht door Harry Zevenbergen en gepresenteerd door Ricco van Nierop.

Dichteres en vertaalster Lamia Makaddam droeg gedichten voor. De bundel Je zult me vinden in elk woord dat ik schrijf vertaalde zij samen met Abdelkader Benali naar het Nederlands. Haar meest recente bundel heet Vrijetijdsgedichten. In 2000 won Makaddam de El Hizjra-Literatuurprijs. Makaddam vertaalde romans van Connie Palmen en Hagar Peeters in het Arabisch.

Dichter en fotograaf Gilles Boeuf debuteerde in 1998 bij Perdu met de bundel Gedichten, gevolgd door 5 andere bundels. Gilles Boeuf is actief voor de Stichting Eenzame Uitvaart. In 2021 verscheen zijn boek PLACE, met poëzie en fotografisch werk.

Edwin Fagel droeg gedichten voor van Anouk Smies.

De muziek werd verzorgd door muzikant en dichter Alexander Franken. Franken is een telg van het Haagse Zeeheldenkwartier en zet observaties die hij in zijn wijk doet om in gedichten, zoals Zeebenen in de tram en De hond van de buren blaft. Het dichtwerk van Franken is gebundeld in Binnenstadboogie.

Op dinsdag 16 mei presenteert fotograaf Roel Visser zijn nieuwe fotoboek Kijk ons nou bij Antiquariaat Colette. De hele dag bent u welkom op de vernissage: door de hele winkel zijn foto’s te zien. Om 16 uur begint de boeklancering. Roel Visser overhandigt het eerste exemplaar van Kijk ons nou aan Tim ‘S Jongers, directeur van de Wiardi Beckman Stichting en publicist voor onder andere de Correspondent. ‘S Jongers spreekt zich veelvuldig uit over de verschillen in de samenleving, de positie van mensen in kwetsbare situaties en over hoe deze verschillen kunnen overbruggen.

Kijk ons nou is het achtste fotoboek van Roel Visser (1952). Journalist Aukje van Roessel (Den Haag Centraal, vml De Groene Amsterdammer) schreef het begeleidende essay: ‘Hoewel Visser altijd zijn camera bij zich heeft, noemde hij zich nooit straatfotograaf. Met dit fotoboek verdient hij dat predicaat wel. In Kijk ons nou heeft hij vastgelegd hoe het leven op straat er tussen 2020 en 2022 uit zag. En dan vooral hoe wij er in die jaren uitzagen en ons gedroegen’

‘In dit boek kijken we door de lens van Visser vooral naar onszelf. Wat we dan zien, is niet altijd fraai of verheffend, maar wel menselijk. Visser zet ons daarmee aan het denken. Voelen we compassie voor de mensen op zijn foto’s of ergernis en weerzin? En wat zegt ons dat dan, over hen, maar vooral ook over onszelf? Kijk even mee.’

Kijk ons nou is uitgegeven bij Uitgeverij Komma. Vormgever: Wout de Vringer. Prijs: 34,00

Donderdag bleef Colette iets langer open vanwege lezende jeugd. In het hoekje bij de Duitse en Engelse literatuur werd druk gelezen en gebladerd. Vooral de poëzie, zoals balladen van Goethe en Schiller, waren populair bij de 15- en 16-jarigen.

Aan onze keukentafel vertelden Maja, Cal en Carlina dat zij in de haven van Scheveningen waren aangemeerd, na een lange boottocht naar Zuid-Amerika. De Duitse meisjes hebben aan boord van de ‘Gulden Leeuw’ het afgelopen half jaar heel veel geleerd, zoals zeilen en Spaans – en vooral heel veel gezien van de wereld. Wat leuk en eervol dat de bootreis hen ook eventjes naar Colette bracht!

Wist u dat Hannah Arendt, de grote Duits-Amerikaanse filosofe, eventjes in Den Haag was? We schrijven het jaar 1956. In een brief gedateerd op 7 oktober vertelt zij enthousiast over haar reis aan haar goede vriend, de filosoof en psychiater Karl Jaspers. ‘Holland war sehr schön. Nicht nur die Rembrandt-Ausstellung. Das Land.’ (…) Die Holländer, sehr solide und sehr freundlich. Wir waren 4 Tagen in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Delft und Haarlem. Wunderbarer Bummel.’

Hannah Arendt: Joods filosofe, schrijfster, verslaglegster van het Eichmann-proces. De Zwitserse auteur en literaire duizendpoot Hildegard Keller schreef een roman met in de hoofdrol Hannah Arendt: Was wir scheinen. En afgelopen week was ook zij eventjes in Den Haag. Aan de keukentafel van Colette vertelde Keller hoe zij in haar roman achter het fenomeen Hannah Arendt op zoek ging naar de mens, de vrouw Hannah Arendt. Zo komt Arendt in de roman niet alleen naar voren als belangrijk denkster, maar ook als echtgenote, vriendin, geliefde, poëtisch denker, dichteres en verhalenverteller.

Na het gesprek achter onze boekenbergen bezocht een groepje Coletters de Leseperformance over Was wir scheinen, die dezelfde avond door het Literaturhaus / Deutsche Bibliothek werd georganiseerd. Daar vestigde Keller onder meer de aandacht op de gedichten die Hannah Arendt schreef en die zij voor haar project op muziek heeft gezet. Het titelgedicht van de roman lichten wij hier uit:

Was wir sind und scheinen,

Ach wen geht es an.

Was wir tun und meinen,

Niemand stoss’ sich dran.

Himmel steht in Flammen,

Hell das Firmament

Über dem Beisammen,

Das den Weg nicht kennt.

Overigens heeft Hannah Arendt Den Haag nóg eens genoemd, zo vertelde Hildegard Keller. Arendt verwierf grote bekendheid door haar verslaglegging van het proces tegen SS’er en oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann in 1962 in Israël. Haar analyse van de ‘banaliteit van het kwaad’ wordt vandaag de dag nog vaak genoemd. In een brief aan Karl Jaspers toont zij zich al in de jaren ’60 een pleitbezorger van een Internationaal Strafhof, zoals wij dat nu in onze stad kennen: Der Fall Eichmann hat bewiesen, dass wir im Haag einen Gerichtshof für Kriminalfälle brauchen.

Was wir scheinen is (nog!) niet in het Nederlands vertaald. De roman is verkrijgbaar via internet en in de boekwinkel in Duitsland.

Wat hebben een boek over seks, een boek over vlinders en een boek over een nieuw begin met elkaar te maken? De lente natuurlijk. Gaat deze lente een nieuw leesjaar inleiden? Het jaar dat je een nieuw genre gaat ontdekken, een nieuwe taal gaat leren? Een grote schoonmaak in de boekencollectie? Wie zal het zeggen!

Landgenoten! We zijn nog altijd druk bezig met het opruimen van onze winkel en krijgen flink veel boeken binnen. Helaas kan niet alles blijven voor de verkoop in de winkel. Om die boeken nog een laatste kans te geven organiseren we op 29 April weer een Outlette in de tuin, met alle Outletboeken voor één hele euro. Dit keer met extra veel boeken over ons vorstenhuis – toepasselijk, zo rond Koningsdag. Kom langs!

Literaire middag in samenwerking met Elders literair

Op zaterdag 24 juni wordt Arjen van Meijgaard geïnterviewd door schrijver Hans Muiderman over zijn roman De laatste klanken van Icarus. Aanvang: 16.00 uur. Bij mooi weer in de tuin, aansluitend een kleine borrel.

Arjen van Meijgaard (Den Haag, 1973), geeft Nederlands op twee middelbare scholen in Den Haag. Daarnaast schrijft hij recensies voor het literaire weblog Tzum.org en zit hij in de redactie van literair platform Elders literair. In 2017 debuteerde hij met de roman We hebben alles bij ons.

In november 2022 verscheen De laatste klanken van Icarus. Een straatmuzikant dwaalt begin jaren ’90 door de straten van Parijs op zoek naar de beste plekken om viool te spelen. Tijdens die dwaaltochten ontmoet hij allerlei boeiende figuren die zijn leven kleur geven. Vijfentwintig jaar later dringt dat verleden zich aan hem op en hij keert terug naar Parijs om uit te zoeken wat er nog klopt van zijn herinneringen.

‘…een intelligent en stilistisch erg sterk boek. Van Meijgaard vertelt een helder verhaal waarin een raadsel verklaard wordt, maar toch intact blijft.’ Thijs Kramer in Den Haag Centraal – 12 jan. 2023

Antiquariaat Colette had zich ook zomaar in Parijs kunnen bevinden. Dan was de hoofdpersoon uit de roman er zeker binnengewandeld. Het decor past goed bij de zoektocht naar houvast, naar wat waar is en wat verzonnen. 

Hans Muiderman is auteur van verschillende romans en reisverhalen. Zijn podcast Breedtegraad 52.11 is te beluisteren via Elders literair en Spotify.