Bij Colette zijn inmiddels zo’n 50 vrijwilligers actief. Onze Rob Jamin sprak voor deze aflevering van ‘ontmoet team Colette’ met Maria Lepilova. Maria heeft Russisch en Italiaans onder haar hoede. Italiaans loopt wat minder, er zijn weinig klanten die daar naar vragen. Boeken ín het Italiaans die eruit gaan, dat is echt een zeldzaamheid.

Bordjes met beginletters

Maria blijkt de uitvinder van deze bordjes te zijn. ‘Gewoon, de achterkant van een kleerkast uit de container gehaald, en die in stroken gezaagd.’ Ook het systeem waarmee fotopanelen worden uitgestald vóór de kasten is van haar hand. Onlangs zijn de inmiddels beroemde foto’s van Het Residentieorkest op die manier geëxposeerd. Simpel maar doeltreffend, hoe elegant wil je het hebben. Ze doet er nogal laconiek over.

Ze geeft liever geen adviezen

Dankzij de bordjes in de kast met Russen hebben zoekende klanten geen gids nodig. Ze krijgt wel eens de vraag wat ze aanraadt als kennismaking met de Russische literatuur. ‘Tja, wat moet je dan zeggen? Dat hangt helemaal af van iemands eigen achtergrond en smaak. Wat zou jij zeggen als iemand een advies vraagt over Nederlandse literatuur? Daar is toch geen goed antwoord op te geven?’ Zo’n vraag om advies honoreert ze liever niet. Haar manier is om een paar grote bekenden aan te wijzen – geluk bij een ongeluk dat er weinig keus is. Dan blijken mensen toch spontaan zelf te kiezen.

Assortiment

Colette heeft nauwelijks aanbod van moderne Russische schrijvers, af en toe duikt er een dissident op. Wel de groten als Tolstoi, Toergenjev, Dostojevski. Hoe vult ze de kasten aan? ‘Vooral uit de kelder. Er komt heel weinig binnen.’ In de stapels onderaan de kasten, dus eigenlijk in het gangpad, zet ze de speciale boeken en de dubbele exemplaren. Op een geheime plek heeft Maria een voorraadje met heel speciale boeken. Onbevangen legt ze uit waar dat is. Het is midden in de winkel, alsof je met een goocheltruc voor publiek en camera’s Poetin van zijn colbert ontdoet. Dit is te mooi om te verklappen.

In het Rusland van haar jeugd waren weinig boeken boeken

In haar jeugd, in Rusland, waren er weinig boeken. Er was censuur. Boeken werden doorgegeven, soms voor maar één nacht. Overschrijven of overtypen was heel gebruikelijk. Wat er was, was alleen Russisch, niet de modernen. Als er al buitenlandse literatuur was, hield dat op na de 19^e eeuw. In Moskou waren wat klandestiene winkeltjes, de boeken waren heel erg duur. Maar thuis gaf haar moeder er een vermogen aan uit: literatuur (Russisch en vertaald), kunstalbums, veel naslagwerken, encyclopedieën van alle soorten, woordenboeken, enz. ‘Goede boeken waren inderdaad moeilijk te vinden, maar mijn moeder was er erg begaafd in. Dus ik groeide wel mét boeken op, maar ook met het gevoel dat het een schat is die je moet waarderen en koesteren. In mijn vroege jeugd, vóór de jaren ’90,  werden boeken klandestien gekopieerd. Daarna stroomde er opeens alles naar het land toe, alles mocht, alles kon.’

Nu nog heeft Maria zelf de neiging om een bijzonder boek meteen te kopen, uit angst om het nooit meer tegen te komen. ‘Ik moet echt opletten dat ik geen hoarder word.’

Van Rusland via Frankrijk naar Nederland

De tweede Russische universiteit waar ze studeerde, werkte samen met een Franse uni. Ze haalde haar master bij een Franse gast-professor. Bij diens faculteit kreeg ze een beurs om een jaar onderzoek te doen. Dat duurde tot de liefde toesloeg. Haar toekomstige man vond werk Nederland, in de weekends pendelde ze heen en weer. Op den duur is ze naar Nederland verhuisd, maar toen werd doorgaan met onderzoek te lastig. ‘Ik zat te ver van het vuur.’ Juist de informele contacten en uitwisselingen met collega’s zijn bij wetenschappelijk onderzoek van wezenlijk belang.

Colette

Talig als ze is ging ze in Den Haag, haar nieuwe woonplaats, op zoek naar boekwinkels. ‘Wat lezen jullie?’ Ze trof een winkel in de van Hoytemastraat die inmiddels is verdwenen, the American Book Center, én Colette. Jogchem wist altijd precies waar het boek dat ze zocht te vinden was: ‘Ja, klim maar op die stapel, gewoon, met je schoenen. Daarachter ligt het.’ Ze durfde niet goed om zich als assistente aan te bieden. Maar bij de overname heeft ze geen moment geaarzeld. Maria is van begin af aan vrijwilliger geweest.

Het rayon Russisch heeft veel last van overloop van de naast gelegen thrillers, en van misplaatste boeken uit Oost-Europa. ‘Niet elke Natasha of Nacht in Moskou is Russisch.’

Maria komt nu aan de kost met vertalingen naar het Russisch, haar moedertaal. Het meeste uit Frans en Engels, af en toe Italiaans, en zelden uit het Duits. Maar dat gaat aflopen, het ligt politiek en financieel moeilijk, uitgevers verdwijnen.

Wensen

Wat ze graag anders zou willen? ‘De kast is te klein, ik kan niet alles kwijt. Ik wil een groter aanbod, met meer keuze ín het Russisch. Daar is veel vraag naar, vooral van nieuwe migranten uit Oost-Europa.’ Jammer genoeg worden er nooit boeken in het Russisch aangeboden. Colette heeft ze niet, dat spreekt zich rond en dus komen de mogelijke klanten niet.

We deden dit interview in de winkel. Mede dankzij een belezen klant, ploeggenote Moniek en étaleuse Ingrid werd het een lang gesprek dat vele kanten uitwaaierde. Typisch zo’n mooie Colette-discours.