De toko buku en de pasar malam

34 zijn is maar lastig: bij sommige dingen krijg je nog net een jaartje jongerenkorting, maar bij andere zaken voel je de ouderdom in je nek ademen. Op weinig momenten voel ik mijn jeugd zo als los zand door mijn handen glippen dan als ik me betrap op het vermoeiende ouwemannentrekje om dingen nog te noemen bij hun oude naam na een rebranding. Zeg maar NPO3 nog steeds “Hilversum drie” noemen. Maar toch he. Hoe ik het ook probeer, het lukt me niet om de term “Tong Tong Fair” over mijn lippen te krijgen als ik aan mijn vrienden voorstel of ze zin hebben om naar de Pasar Malam te gaan. De Pasar Malam heet gewoon de Pasar Malam, wat het marketingbureau ook bedacht heeft. 

Goed, de Tong Tong Fair. We hebben de foldertjes bij onze uitgebreide afdeling Indische boeken liggen. Dat is natuurlijk niet voor niets – we hebben een flinke Indische afdeling. De laatste jaren krijgt de Indische geschiedenis ook ruime aandacht op de, slik, Tong Tong Fair, met historische paviljoens en standjes met (tweedehands) boeken over Indië. Onze vrienden van Moesson hebben tegenwoordig ook een permanente winkel op het Noordeinde met een heuse Indische bibliotheek. Je zou zeggen dat er dus een soort herleving is van de Indische geschiedenis – al verkopen we lang niet elke dag een Beb Vuyk of knallers met titels als “Soldaatje spelen onder de smaragden gordel”. We krijgen echter wel veel Indische boeken aangeboden: geregeld gaan er mensen uit de oude wereld dood en dan krijgen we weer een telefoontje of we interesse hebben in drieduizend boeken over de Oost.*

En het is niet alsof er voorlopig een einde komt aan het corpus aan boeken dat onder deze sectie geplaatst gaat worden: de laatste tijd worden we overspoeld met een flinke lading boeken over het koloniale verleden. Romanciers schrijven weer Indische romans en er komt van alles uit dat ‘nieuw licht’ werpt op de laatste jaren van de Nederlandse heerschappij in de Oost. Televisieseries, interviews in de couranten… Indië is weer hot.

Misschien komt al deze aandacht voor Indische geschiedenis voort uit het feit dat de laatste generatie die de koloniale tijd hebben meegemaakt het tijdelijke voor het eeuwige aan het verwisselen is, maar er is ook nog wat meer aan de hand. Zo zitten we nu kennelijk in een wonderlijk historisch moment waarin de geschiedenis van Nederland wordt herschreven.

Onze nationale identiteit ontleenden we vroeger aan het feit dat we de Spanjaarden van katoen gaven in een oorlog die ofwel om de vrijheid ging, ofwel om de vrijheid om de Protestantse religie te belijden. Het koloniale project was een mooi uitvloeisel van het feit dat de jonge natie z’n vleugels over de wereld uitspreidde, met de bijbel in de hand en de beste schepen van de wereld onder de zeebenen. 

Dat gaat nu anders. We zijn nu een migratiesamenleving en het verhaal van de tijd draait rondjes om het idee dat we ons nationale kompas nu niet meer op het David-tegen-Goliathverhaal van de dappere geuzen en Willem van Oranje tegen de malle Habsburgers met hun gekke kinnen, maar op het feit dat we een koloniale erfzonde bij ons dragen.

Want, zo luidt de theorie, voordat we de multiculturaliteit een plaatsje kunnen geven moeten we eerst de door de koloniale periode ontstane maatschappelijke machtsverschillen opheffen. We moeten ons dus spiegelen aan de zwarte bladzijden, of sterker nog, als samenleving collectief in therapie om met onszelf in het reine te komen met het vermeend foute verleden.

De dekolonisatie** en de contemporaine massamigratie wordt genomen als nieuwe “Nullstunde” om het nationale verhaal omheen te bouwen. Vandaar al die aandacht voor de misstanden tijdens de Politionele Acties (sorry, Revolusi, nog zo’n nieuwe term waar ik slecht aan kan wennen) en de felle strijd onlangs over de erfenis van het optreden van Kapitein Westerling op Celebes.

Er is aardig wat op die historiografische trend af te dingen en de vraag is natuurlijk of zulk geïnstitutionaliseerd therapeutisch radicalisme werkelijk ooit een breed gedragen volksverhaal wordt, maar het heeft wel gezorgd dat er een hernieuwde interesse in Nederlands-Indië is ontstaan. Een goede reden om de Indische kast eens te komen plunderen in de komende dagen.

*hier zit ergens nog een grap in over de weduwen van de Weduwe van Indië maar die krijg ik niet helemaal rond.

** Nouja, de vervanging van een op Den Haag gecentreerd imperium door een vanuit Jakarta geleide Republik, een proces dat met het nodige militaire en culturele imperialisme gepaard ging.