Vredige barokmuziek uit de luidspreker zorgt voor een relaxte sfeer. De zon schijnt, dat helpt ook. Het
restauratie-team van Colette is toegewijd aan de slag in Wijkbibliotheek Duinoord. Vandaag zijn
Marijke, Solita, Winne en Arnoud aan het werk, Ingrid en Steef ontbreken dit keer. Het team is in de
winkel ontstaan toen Simone, Ingrid en Marijke het idee kregen om gehavende boeken op te knappen.
Niemand heeft een speciale opleiding in deze richting. De een heeft vroeger iets gedaan met houtfineer,
een ander heeft een tijd decors gebouwd. Ze overleggen en ze kijken naar You Tubefilmpjes. Elke
maandagmiddag zijn ze aan de slag.

De middag begint met het aanslepen van de materialen. De boeken liggen in een opvouwbaar
bagagekarretje. Ze sjouwen met een paar extra-grote boodschappentassen met gereedschap. Kwasten,
mesjes in diverse soorten en maten, stalen meetlatten, potten lijm, klemmen, bakjes met kleurstiften,
een doosje waterverf, zwachtels. We komen er straks op terug.

Dan gaan ze overleggen. Elk boek wordt gezamenlijk bekeken en besproken. Wat is de schade, hoe
gaan we het aanpakken. En wie gaat het doen. Aldus krijgt elk boek de beste behandeling en komt
ieders ervaring en expertise optimaal aan bod. Zo stel ik me een patiëntenbespreking voor in een
ziekenhuis. Wel ontbreekt de hectiek van piepjes uit infuuspompen, haperende monitorbeelden en
gehaast klepperende klompen. Het is hier vredig, er wordt veel gelachen. Wanneer ik later vraag wat ze
leuk vinden aan dit werk, komt dít er als belangrijkste uit: de groep, het overleg, het werken in stilte,
lachen als er iets fout gaat.

Na het appèl gaan ze aan de slag. De meeste problemen zijn er met banden. Logisch, de buitenkanten
hebben het meeste te lijden. Er wordt aan getrokken, ze vangen de klap op bij een val, ze zijn langdurig
blootgesteld aan licht. In het uiterste geval krijgt een boek een nieuwe kaft. Die ontwerpen ze zo
natuurgetrouw mogelijk met de oude omslag als voorbeeld. Een berucht probleem is de kleur van het
schutblad. Desnoods leggen ze het nieuwe papier in een badje van koffie of thee voor de gewenste
verkleuring. Een spierwit blad in een bruin verkleurd boek is natuurlijk geen gezicht. Ze hamsteren
oude bladzijden, schutbladen, strookjes leer. Inmiddels is er een soort stalenboek: een map vol
insteekhoezen met stukken en stroken Japans papier en nog zo wat.

Wanneer een boek uit elkaar is gevallen, wordt er klassiek boekgebonden. Met naald en speciaal draad
worden bladzijden in het gelid van hun oorspronkelijke katernen gebracht, en die weer samengevoegd
tot een leesbaar boek. Dat is een secuur werkje met rijgen en knoopjes leggen waar je fijne vingers en
een scherp oog voor nodig hebt. Op de ruggen wordt een netachtige versteviging aangebracht. De
voorkeur is om die achterkant van de katernen los te houden van de rug van de omslag.

Ze werken met twee soorten lijm. Het meeste wordt gedaan met houtlijm die in grote potten uit de
bouwmarkt komt. In luxe gevallen gebruiken ze boekbinderslijm, die droogt snel en is flexibel.
Soms is een boek zo kostbaar dat de restauratie niet onomkeerbaar mag zijn. Dan gebruiken ze
handgemaakte lijm op stijfselbasis; die lost op wanneer je het nat maakt. Dat doen ze ook voor externe
klanten wanneer die daar om vragen.

Wist u dat papier een looprichting heeft? Neem een vel papier in je twee handen en laat het een beetje
buigen en golven. Als het vel een kwartslag draait, dan geeft het golven een ander gevoel. In de ene
richting golft het gemakkelijker dan in de andere. Daarmee heb je de looprichting te pakken. So what?
Het is belangrijk dat de looprichting van het papier overeenkomt met die van de omslag.

Deze middag zie ik subtiele details als het bijwerken van een omslag met waterverf om een verschoten
strook op te werken, en het inzwachtelen van een boek om de net gelijmde rug aan te drukken tijdens
het drogen.

Voor perkament en leer heb je speciale vaardigheden nodig. Behalve een enkel strookje losliggend leer
beginnen ze daar niet aan.

De meeste boeken komen uit Colette. Ze lopen er vaak te schooien, op zoek naar nieuwe slachtoffers.
Die vinden ze vooral onderaan de stapels waar de boeken het meest te lijden hebben. In Blauwbaard
staat een kast met instroom en gerepareerd. Ze hebben een speciaal formulier ontwikkeld. Aan de
voorkant een beschrijving van de averij, aan de achterkant worden de herstelwerkzaamheden genoteerd.
Naast het samen werken vinden ze het heel leuk om het verhaal van een boek te horen. Wanneer de
eigenaar vertelt hoe zij aan het boek is gekomen, hoe het door generaties is doorgegeven. Dan komt de

geschiedenis tot leven. Het is geweldig om een boek op te knappen en dan aan de verraste klant te
overhandigen. Maar ook zonder zo’n historie is het opkalefateren en verfraaien zeer bevredigend. Elke
keer is anders, ook dat maakt het werk zo leuk.

Ze hebben maar twee grote wensen. De belangrijkste is: externe klanten. Het team berekent geen
volledig arbeidsloon, het geld is vooral nodig voor nieuw materiaal. Gemiddeld komt een reparatie op €
15 tot 25. Hoort, zegt het voort.

Daarnaast hebben ze altijd behoefte aan oud papier. Hierbij een oproep aan alle vrijwilligers: koester de
losse velletjes, hamster op drift geraakte strookjes. Bewaar ze voor de restaurateurs.

Op 21 maart herdachten wij, tezamen met buurtbewoners en geïnteresseerden en zoals ieder jaar begeleid door groep 8 van de Da Costaschool het heldendom van Mies Walbeehm, die tijdens de Duitse bezetting op haar tweekameretage op nummer 19 talloze joden een tijdelijk onderduikadres bood. In maart 1943 deed de Sicherheitsdienst een inval en werden Mies en haar op dat moment vierentwintig onderduikers gearresteerd. Alleen Mies overleefde.

Rob Fransman (wiens ouders tot die 24 behoorden) en rabbijn Soetendorp spraken. Leerlingen van groep 8 van de Da Costaschool zongen, lazen gedichten voor en noemden de namen van de 24 weggevoerde en vermoorde joden. Een ontroerende en belangrijke herdenking, zeker in deze tijd van heroplevend antisemitisme.

Na afloop waren we vereerd Awraham Soetendorp in onze winkel te mogen verwelkomen. Tijdens een kopje koffie viel het oog van zijn dochter Tamar op Bas Baanders’ Overgeleverd aan de Toekomst – Levinas’ talmoedinterpretaties, waarop zich een gesprek ontspon over de bijzondere titel, het toeval en de samenhang van het alles.

Het bezoekje werd bezegeld met mooie woorden in ons gastenboek en natuurlijk even poseren voor onze ‘Joodse kast’. Wij lieten het ons niet ontnemen de rabbijn Levinas cadeau te doen en dochter Tamar gaf ons een door haar geschreven dichtbundeltje.

-Desiree Joustra

Zaterdag 6 april hebben we weer een bijzonder optreden op ons boekenpodium. Acteur Bob Schwarze van Theater Branoul vertelt over de nieuwe voorstelling Hersenschimmen. Komt dat zien! Aanvang: 15:00 uur. Bij mooi weer in onze tuin.

Over Branoul

Theater Branoul is een piepklein theatertje in de binnenstad van Den Haag. Een bezoek waard! Afgelopen jaar zette Colette al de schijnwerpers op de voorstelling Leutnant Gustl, met een speciale etalage over de Oostenrijkse schrijver Arthur Schnitzler. We vinden het prachtig dat de cast van Branoul nu ook een bezoek brengt aan ons boekenparadijs.

Over Hersenschimmen

In de nieuwe Branoulproductie Hersenschimmen spelen Bob Schwarze, Sijtze van der Meer en Manon Barthels drie karakters uit de iconische roman van Bernlef. Hoewel het boek al vier decennia oud is, blijft het onderwerp actueel als nooit tevoren. 

Maarten Klein lijkt  samen met zijn vrouw Vera van een rustige oude dag te gaan genieten, tot er steeds vaker storingen in zijn brein optreden. Langzaam verliest hij zijn grip op de werkelijkheid en raakt -bij vlagen in volle bewustzijn- meer en meer afwezig en verdwaald. Heden en verleden gaan door elkaar lopen, hij verliest zijn greep op de taal, wil plotseling weer naar zijn werk en ziet zijn vrouw voor zijn moeder aan. 

De kenmerkende taal van Bernlef verglijdt mee met de hoofdpersoon. De teksten hakkelen, stotteren en verwarren. Meer dan een verhaal over dementie is Hersenschimmen een verhaal over het trage verval van een bewustzijn. 

Bernlef-tweeluik

Hersenschimmen is een hoogtepunt in het omvangrijke oeuvre van P.C. Hooftprijswinnaar J. Bernlef. Manon Barthels schreef een schitterende nieuwe bewerking speciaal voor Theater Branoul en Wolfert Brederode componeerde er de muziek bij. Hersenschimmen is het laatste deel van het Bernlef-tweeluik in Branoul. Na de jazzverhalen in ‘Hoe van de trap te vallen’ zet theatermaker Manon Barthels haar tanden in de iconische roman ‘Hersenschimmen’.